VIDEO: Naselje koje je stvorila Željezara- Kanal- U saradnji sa you tube kanalom Zenica kroz objektiv donosimo vam priče o mahalama, ulicama i dijelovima grada u Zenici.
Nizvodno od brane na rijeci Bosni, uz desnu obalu prokopanog novog korita Bosne, izgrađeno je naselje, koje je dobilo naziv Kanal, po prokopanom kanalu za skretanje Bosne u svrhu stvaranja veće površine zemljišta za gradnju željezare,a samo kopanje kanala obavile su omladinske radne brigade, počev od kraja 1947. do kraja 1952. godine.
Naselje je smješteno sjeveroistočno od Zenice, na desnoj obali Bosne,a prirodni sudio naselja Ričice i Donja Gračanica, kojeg je željeznička pruga 1947. godine odvojila od njih, gdje su sve do tada tu bile plodne oranice upravo stanovnika Ričica i Donje Graćanice.
Gradnja naselja Kanal započeta je sredinom 1951. godine,općenito se radi o periodu kada grad gotovo udvostručuje broj stanovnika (od 15.500 u 1948. do 28.900 u 1953. godini).Gradnja naselja je išla sporo, tako da su se prvi njegovi stanovnici useljavali istekom 1953. godine, a u cjelosti je naselje završeno i useljeno do sredine 1954. godine. U naselju je izgrađena 21 prizemna kuća sa po jednim ili dva stana, s tim da je kasnije izgrađeno još nekoliko takvih kuća, te jednospratnih zgrada tipa Kasine, namijenjenih za kolektivno stanovanje samaca zaposlenih u željezari.
Prve kuće, odnosno stanovi, koji su prešli u privatno vlasništvo bile su kuće njih oko 61 kuća sa po jednim ili dva stana u naseljima Blatuša i Kanal. Obzirom da je Željezara imala velike troškove održavanja skromno građenih zgrada (kuća), te da se riješi tog tereta, ponudila je istekom šezdesetih godina 20. vijeka na otkup stanarima, koji su to prihvatili, tim prije što se to dešavalo u vrijeme velike inflacije dinara, te su otplatne rate već u trećoj godini otplate stanova u tim kućama, bile neznatne u odnosu na plate.
U vremenu 1947. 1953. g. izgrađen je kanal dužine 1.300 m, kojim je skraćen tok rijeke Bosne za otprike 3.000 m. Po projektu izgradnje željezare, za njene potrebe, izgrađena je 1953. godine brana u novom koritu Bosne,a koja ima mogućnost dizanja – spuštanja sistema za 3,05 m. Branu na rijeci Bosni u naselju Kanal je izgradilo građevinsko preduzeće „Konstruktor”,a ona je istovremeno armirano betonski most za naselje Kanal.
Uzvodno od brane je stvorena akumulacija vode za industrijske potrebe željezare Zenica, a koja akumulacija je ujedno grubi taložnik mulja iz vode. Unutar željezare od staroga korita su sa vodom zadržana dva segmenta, kasnije nazvana „taložna jezera”, što im je i bila uloga. Jedno je služilo za taloženje srednjih, a drugo finih frakcija iz riječne vode, koja se tu dovodila suženim ranijim koritom Bosne, kasnije izvedeno sa cijevima.
U naselju Kanal nalazi se Zenička industrija mlijeka ZIM d.d. ,sa osnovnom djelatnšću proizvodnje, prerade i promet mlijeka i mliječnih prerađevina. Mljekara je puštena u rad 29. novembra 1959. godine. Odluku o njenoj gradnji u naselju Kanal u Zenici, kapaciteta 5.000 litara mlijeka na dan donio je tadašnji Odbor opštine Zenica,a sagrađena je da bi mlijekom snabdijevala radnike zaposlene u crnoj metalurgiji i rudarstvu, kao i stanovništvo šireg područja Zenice i BiH.
